“यो शिविरको समस्या ‘छुमन्तर’ले समाधान गर्छु । कोही भोका नाङ्गा हुँदैन । कोही शिक्षाबाट बन्चित हुँदैन । सबैको नामको लालपूर्जा बन्छ । घरैपिच्छे रोजगारी व्यवस्था हुन्छ । मलाई जिताउनु भयो भने सोच्नुस् तपाईका दुःखका दिन सकिए । सुखका दिन आए । साँझ–विहान मासुभात, आङमा नयाँ र चम्किला लुगा । खुट्टामा नयाँ जुत्ता, हातैहात हरिया नोट । ओहो के के हो के के ..।” वडा अध्यक्षक् उम्मेदवार दिनेश भट्ट कठ्वक कुर्सीम् चहुँरके दुख्वा थारुक् अङ्नम हाँत झम्का झम्का भासन छाँट तहैं । मानों ऊ प्रधानमन्त्रीके उम्मेदवार हुइँत् । आँजर पाँजर शिविरके पूर्व कमैया, कमलरी, कमलर, गाउँक औरे थारुलोग ध्यान देके सुनतहैं । बरा मीठ भासन सुनके शिविरके थारु–जन्नी, लर्कापर्का, बुढापाका सक्कुजे मुस्कुराई तहैं । सोचतहैं “फुरसे आब हमार दुःखक् दिन गैल । दिन फिरगिल । मनै फिरगिलैं । समयफे फिरगिल । कहाँसम दुःख रही ? हेर्ती हेर्ती हमार दुःख डगरिक् ‘धूर’ हस हावामे उर्ना होगिल ।”
२०७४ सालमे स्थानीय तहके निर्वाचन घोषणा कैगिल रहे । तीन चरणमे कैगिल घोषणाअनुसार प्रदेश ३, ४ ओ ६ मे २०७४ वैशाख ३१ गते । प्रदेश १, ५ ओ ७ मे असार १४ गते मिति तोकगिल । प्रदेश २ मे असोज २ गते निर्वाचन हुइल । प्रदेश ७ अन्तर्गत पर्ना धनगढी उपमहानगरपालिका १७ धुर्जन्ना मुक्त कमैया शिविरमे २०७४ जेठ ३० गते जाके भट्ट भासन छाँट तहैं । हुँकार सहयोगी, कार्यकर्ता ओ पार्टीक् जिल्ला नेता लोगफे सँगे रहित् । भट्ट भासन करे भिर्तीकिल पर्रपर्र–पर्रपर्र थप्री बजे लागल । हुँकार सहयोगी कार्यकर्ता ओ दलके मनैनहे थप्री मारत् देखके शिविरके थारु लोगफे थप्री बजादेलैं । शिविर थप्रीले चैनार होगिल । लग्गे रहल गाउँक् मनै ओ डगरघाटमे नेङ्गुइया मनैफे थप्रीक् आवाज सुनके ओनाइ लग्लैं । “आज दुख्वक् अङ्नम मेला लागल बातिस्, बहुत मनै जम्मा हुइल बातैं” शिविरके अङ्ना थारु मनमने सोंचल । ऊ खैंचा लेके खेत्वामे घाँस काटे गैल रहे । खेत्वा जाइबेर सुनसान अङ्ना लौटके आइल त दुख्वक् घरम् मनै भरल देखल । डग्रीम्से विचारल– “सायद हुँकार घरम् कुछु समस्या परगिल कि ? सरकार लालपूर्जा बाँटे आइल बा कि ?” दूरेसे मनम बात खेलैती अङ्ना दुख्वक् अङ्गनम पुगल । ओहाँ लावा–लावा मनैन देखके ऊ छक्क परल । एक्थो मनैयाहे बरबर बरबर कर्ती बोलत सुनके घरक् मेडौकीतिर बैठके बात सुन्तीरहल ललपूरियाहे पुछल–
“अहोई ललपूरिया ! यी का मेला लागल बा होई ?”
“नै सुन्थी का ? ध्यान देके ओनाइ ना, बुझजिवी झे” ललपूरिया धिरेसे कहल ।
“मै त नै बुझ्थुँ हो, भर्खर अइनु तवमारे । सरकारी मनै लालपूर्जा देहे आइल बातैं का हो ?” फेन अङ्ना पुछल ।
ललपूरिया झोंक्कैती कहल– “अरे का लालपूर्जा देहे अइहीं । चुनाउ आइता कति हुँ । भोट मागे आइल बातैं । हम्रे भोट देव त सक्कु हमार समस्या समाधान होजाई कहतैं, ध्यान देके सुनो ना ।”
अङ्नक् मनम् आउर खसखस हुइलिस् । घाँस काटके बीच्चेमे अइलक कारण ऊ सक्कु बात नै बुझ्ले हो । ओकर दाई उहीहे अङ्नम पैलिस् कति हुँ । तवमारे ओकर नाउँ ‘अङ्ना थारु’ पर्लिस् । ललपुरियक् खास नाउँ त दुःखीराम थारु हुइस् । लालपुर गाउँसे भोज कर्लक् मारे गाउँमे सक्कुजे उहीहे ललपूरिया कथैं । भासन आभिन रुकल नै हो । वडा अध्यक्षके उम्मेदवार ‘भट्ट’ उलर उलर बोल्ती बा । कुर्सीम् उँचियाके बोलता, तौनफे लेंरी उँच्याई नै छोर्ले हो । दुःख्वक अङ्गना चाकिल बातिस् । तौनफे मनै खचाखच भरल बातैं । मनैन देखके ‘भट्ट’ आउर हौसल बा । गाउँभरिक मनैन अक्के अङ्नम जुटल देखके ऊ खुशी हुइती लम्मा भासन ठोकल–
“देशमा लोकतन्त्र आयो । गणतन्त्र आयो । अब हामी सबै बरावर । कोही राजा छैन । कोही रैती छैन । अब हामी सबै दाजुभाइ, दिदिवहिनी । सबै समान नेपाली नागरिक । तपाईको दुःख मेरो दुःख, मेरो दुःख तपाईको दुःख । मेरो खुशी तपाईको खुशी, तपाईको खुशी मेरो खुशी । के हिमाल, के पहाड के तराई, अब कोही छैन पराई । अब कोही सुकुम्बासी हुँदैन । कोही भूमिहिन हुँदैन । कोही दुःखले रुनु पर्दैन । अब यस्तो झुपडीमा बस्नु पर्दैन । जति बस्नुभयो भयो । अब निर्वाचन जितेर हामी आएपछि तपाईहरुको गाउँको मुहार फेर्छौ । सबैको नाममा जग्गाको लालपूर्जा थमाउँछौं । हेर्दाहेर्दै तपाईहरु सबैजना जग्गाका मालिक बन्नुहुनेछ ।” भट्टक् करल भासन कत्राजे बुझ्लैं खै ? आधा मनै बुझल हुइही आधा मनै नैबुझल फे हुइहीं । मने सक्कुजे सहमतिमे आपन कपार टौकादेलैं । सहमतीमे थप्री बजादेलै । दुई घण्टा भासन कैके भट्ट समूहक् मनै नगद १० हजार रुपियाँ दुख्वाहे थम्हाके औरे गाउँओर गैलैं । ‘शिविरके सक्कु मनै सन्झ्याके शिकारभात खैहो’ कहिके ऊ रुपिया दुख्वाहे जिम्मा लगैले रहैं । दुख्वा थारु शिविरके अगुवा हो । तवमारे ओकर घरम सक्कुजे जम्मा हुइल रहैं ।
एक टोली जैतिकिल दोसर पार्टीक् टोलीफे दुख्वक घरम पुग्लैं । भट्टक् नान्हे भाषण ठोकके चलगिलैं । सन्झ्या हुई लागल रहे । तवमारे आब कोई नै अइहीं कहिके शिविरके मनै सन्झ्यक खैनापिना तयारी कर्नाओर लग्लैं । हातमे दश हजार रुपियाँ परल रहिन् । दुख्वा शिविरके ‘रमैया’ ओ ‘झग्रु थारु’हे पाँच हजार रुपियाँ देके ब्वाइलर मुर्घी लानक अह्राइल । परोसी दुमल्या गाउँमे मुर्घीपालन कैगिल बा । ओहैं जाके हाथम् परल सक्कु रुपियक मुर्घीक् शिकार किनके लान लेनैं । मलाहा गन्जीया भर्के शिकार भठ्ठामे टङ्गाके लैअन्लैं । बाँकी रुपियक दारु ओ जाँर किन्ना दुख्वा शिविरके मनैनहे सुनाइल । गाउँक् कुछ जनेवनहे भातभन्सा करे लगैलैं । शिविरमे ३० घर बा । आज सबके बेरी दुख्वक घरम् पक्ना हुइल । शिकारभात ओ जाँरदारु पिए मिली कहिके शिविरके थारु खुश बातैं । खैनापिना तयार कर्लैं । गाउँम्से घरे बैठाइल घरैया दारु ओ दोकानसे विदेशी दारु किन्लैं । घरैया दारु जर्कीनके जर्कीन आगिल । ‘दिनभर भासन सुनदेलसे सन्झ्याके शिकारभात खाई मिली कलसे अत्रासे मजा काम कहाँ मिली’ दुख्वा सम्झल् । शिविरके सक्कुजाने बैठके बेरी खेलैं । लर्कापर्कनहे पहिले खवाके जाँर दारु पिउइया टोली दुख्वक् बहरी अङ्गनामे खर्रा विछाके बैठलैं । चुनावी अभियानके शिविरमे यी पहिला भोज रहे ।
“अहोई दुख्वा दादु ! हम्रे दुई घण्टा ओइनके भासन सुनदेली त १० हजार रुपियाँ दैदेलैं । बरा लिरौसीसे रुपियाँ कमाई मिली त रोजदिन अस्तके भासन सुनदेव हो, ना ?”
टेप्रा भरके शिकार ओ दोनी भरके जाँरदारु आघे धरल बा । शिकार सँगे सबजे दारु सटासट टन्लैं । बरुइया जनेवनफे आपन भाग अगोर्ती खैनामे साथ देलैं । जस्तके जाँरदारु ओइनहे छुलिन् ओस्तके राहरङ्गी कर्ना सुर चहर्लीन् । दुख्वक घरम पुरान मन्दरा रहिस् । खरन जम्मा छुटल । नै बज्नाहा मन्दरा रलसेफे मत्वारके धुनमे ओहे मन्दरा ठठा ठठा बजेलैं । जन्नीनके लेहङ्गा लगाके नाच करे भिर्लैैं । एक्थो टोली खैनापिनामे व्यस्त रहल । जन्नी मनै थारुनके नाच ओ सोङ हेर्नामे लग्लैं । दोसर टोली जाँर दारु पिना ओ चुनावी बातचित कर्नाओर लागल । शिविर चैनार होगिल । लर्कापर्काफे शिकारभात खाई भेटाके खुश बातैं । बिना तिहुवारफे शिकार भात खाइ मिलल कहिके शिविरके मनै दङ्ग पर्लैं । ओहेबेला दुख्वक्सँग बैठल एक समूह बातचितमे व्यस्त हुइल ।
“अहोई दुख्वा दादु ! हम्रे दुई घण्टा ओइनके भासन सुनदेली त १० हजार रुपियाँ दैदेलैं । बरा लिरौसीसे रुपियाँ कमाई मिली त रोजदिन अस्तके भासन सुनदेव हो, ना ?” अत्वारी थारु कपार हिलैती पुछल ।
“चुनाउ आइता जे हो । १४ गते त भोट दारे जैना बा, कति हुँ । दिनके भासन करत नाई सुन्लो ?” दुख्वा जवाफ देहल ।
“ठीके त बा हो, संघारी । आभिन पानी परल नै हो । बर्खाबुन्दीफे शुरु नै हुइल हो । भोट दारदेव बलैहीं त” सँगे बैठल मङ्गरु थारु कहल ।
हुँकार बात सुनके बजारु कहल, “अरे जिही पैना ऊही बोट दर्ना हो का ? हमार माग पूरा जे करी ओहे मनैयाहे बोट दारब काहुँ । आभिन औरे जनहनके बातफे सुन्ना बाँकी बा ।”
“ठीक कली भैया, हम्रे शिविरमे बैठल बाती । हमार नाउँमे लालपूर्जा नै हो । बन्वक किनार लदियक छोरल जग्गामे बाती । नाप नक्सा कैके हमार नाउँमे जे लालपूर्जा बनादि उहीहे बोट दारब” दुख्वा थारु बोलल ।
ओकर बात सुनके अत्वारी फेन थपल “अरे दादु यी रुपिया देहुइया मनैयाफे ठीके बात बत्वाइल । लालपूर्जा देम, घर पक्की बनादेम कले बा । जात्तीक बनादि कि बाते किल हुइस् ?”
दुख्वा हँस्ती कहल् “अरे लालपूर्जा देम, घर बनादेम कहुइया सक्कु मनै काम थोर ना करहीं । बोट लेहक लाग बरा बरा बात त जे फे बत्वाइथ् । सल्लाह करके बोट दारब ।”
“आझुक् चुक्की त मजा हुइल । काल्हफे भोट (बोट) मगुइया दोसर मनैया आइ कलसे फेन पैसा मागे परी हो दादु” मङ्गरु प्रस्ताव ढरल ।
“अरे बोट नै दारत् सम त अस्ते चली । बस भासन सुन्ना कामभर करे परी । रुपियाँ पैसा देहुइया त तमान पार्टी आजिहीं । औरे बेला हम्रहिन के पुँछी ? यिहे त मौका हो खैना पिना” दुख्वा हौसला देहल ।
ओइनहे दारुक् नसा लागगिल रहिन् । बोलेबेर बात लर्बराइ तिहिन् । एकओर ‘चकढौं चकढौं’ मन्द्रक तालमे मनै नाचतहैं । नसाके सुरमे सोङ कहारतहैं । दोसरओर बहरिक कोनुवामे बैठके दुख्वा ओइने चुनावी बात बत्वैनामे व्यस्त रहैं । खैती पिती रातके १२ बजगिल । ‘महा रात होगिल आब सुते जाई परल’ कहिके दुख्वक् जन्नी कहलिस् । दुख्वा शिविरके नाइके हो । शिविरके मनै उहीहे अगुवा बनैले बातैं । ओकर कहल बात सबजाने मन्थैं । अङ्गनम निकरके दुख्वा कहल–
“भैयौ ! आज रात छिपगिल । आजके राहरङ्गी अत्रे करी । काल्ह काममे जैना बा । आपन कामफे हेरे परल । चलो सुती आब ।” दुख्वक बात सुनके मन्दरिया शुक्रा थारु मन्दरा बजाई बन्द कैदेहल । मन्दरा बजे बन्द हुइल त नचनियाँ ओ सोङ्याफे पुत्ठा दुम्कैना बन्द कर्लै । नसामे चुर रहल मनै लर्वरैती घरक पाछेओर जाके पिसाव फेर्लै । “हाँ जात्तिक महा रात होगिल काहुँ, खटोल्ना उप्पर आगिल बा” अङ्ना थारु मुत्ती–मुत्ती उप्पर बद्रीमे हेर्ती कहल । उही मुतत् देखके दुखीरामफे छेउमे जाके सोझार देहल । दुनुजाने मुतासल रहैं । बरा बेर धर्काके ओइनहे सनच लग्लीन् । दुनुजाने कलैं “चली गोची आब सुती, नै त काल्ह विहानके काममे जैना हर्जा होजाई ।” दुख्वक घरम् जम्मा हुइल शिविरके सक्कु मनै आपन आपन झोंप्रीम् सुते गैलैं । एक घचिमे शिविर सुनसान होगिल ।
एक अठ्वार सम गाउँघरमे चुनावी सरगर्मी चलल । समुह समूहके उम्मेदवार ‘हुल’ बाँधके भोट मागे अइती रलैं । कमैयनके शिविर हरेक दिन भोजाही हस चैनार हुइती रहल । भोट मागे अउइया कोइ ना कोई उम्मेदवार पाँच–सात हजार रुपियाँ शिविरमे फेंक्टी रलैं ।
एक अठ्वार सम गाउँघरमे चुनावी सरगर्मी चलल । समुह समूहके उम्मेदवार ‘हुल’ बाँधके भोट मागे अइती रलैं । कमैयनके शिविर हरेक दिन भोजाही हस चैनार हुइती रहल । भोट मागे अउइया कोइ ना कोई उम्मेदवार पाँच–सात हजार रुपियाँ शिविरमे फेंक्टी रलैं । दुख्वा थारुके अगुवाइमे शिविरमे अठ्वार सम चुनावी रमझम चलल । जब मतदान कर्ना २४ घण्टा आघे भोट मागे नैमिल्ना, प्रचार प्रसार करे नैमिल्ना उर्दी हुइल । तव गाउँफे सुनसान बनल । उम्मेदवारलोग रातके गाउँमे जाके भोट मग्लसेफे दिनके कोई गाउँमे नैपुगल । ओहेबेला गाउँक् एकजाने विद्यार्थी ‘सोमलाल थारु’ शिविरमे गैल । ऊ कैलाली बहुमुखी क्याम्पसमे स्नातक तेसर बरषमे अध्ययन कर्ती रहे । गाउँमे तमाम दलके नेतालोग समूह बना–बना भोट मग्लसेफे ‘किहीहे भोट देना हो’ शिविरके मनैनहे पता नै रहिन् । जे शिकार मच्छी, जाँर दारु पिएक लाग पैसा देहल ओहे उम्मेदवारहे भोट दर्ना दुख्वा हुक्रे सोच्ले रहैं । सोमलालहे विहान्ने शिविरमे देखके दुख्वा शिविरके मनैनहे बोलाके छलफल चलाइल् ।
“अरे सोमलाल भतिज रामराम ! कहिया अइले धनगढीसे ? क्याम्पस छुट्टी बा का भतिज ?” दुख्वा जिज्ञासा राखल ।
“रामराम काका ! चुनावके कारण क्याम्पस छुट्टी बा । तवमारे गाउँ अइनु काका” सोमलाल उत्तर देहल ।
“समयमे गाउँ आके ठीक कैले भतिज । हम्रे यहाँ दोधारमे बाती । किहीहे भोट दर्ना हो कहिके” दुख्वा कहल ।
“गाउँमे चुनावके चहलपहल कैसिन बा त काका ? के के भोट मागे आइल ? विचार कैके भोट दरहो काका” सोमलाल सुझाव देहल ।
“भोट मागे त तमान दल अइलैं भतिज । एमाले, माओवादी, काँग्रेस, राप्रपा, जनमोर्चा, साझा पार्टी, सक्कु दलके मनै भोट मागे आइल रहैं । गाउँक् जिम्दर्वक छावाफे राप्रपासे उम्मेदवार बातिस् कहिके भोट मागे आइल रहैं । गाउँक् मनैयाहे सहयोग कर्ना हो कि किही कर्ना हो ? हम्रे निर्णय करे नै सेक्ले हुई भतिज” दुख्वा चिन्ता सुनाइल ।
शिविरमे बैठुइया मुक्त कमैया हुक्रे ओहे जिम्दर्वक घर दुई–तीन पींढी कमैया बैठके जिन्गी गुजर्लै । ओहे जिम्दर्वक छावा राप्रपासे वडा अध्यक्षके उम्मेदवार बनल बा । औरे दल एमाले, माओवादी, काँग्रेस सेफे फरक फरक मनै उम्मेदवार बातैं । कोई पथरी गाउँसे उम्मेदवार बा त कोई उर्मासे । कोई दुमलियासे त कोई बनबेहडासे । “सक्कुजाने भोट महीं देहो कहिके कले बातैं । कुछ रुपियाँफे शिकार भात खाइक लाग सहयोग कर्लै” दुख्वा सोमलालहे सुनाइल् ।
दुख्वक बात सुनके सोमलाल कहल– “चुनावके बेला सक्कुजाने लोभ देखैथैं काका । शिकार मच्छी, जाँरदारु फे पिवैथैं । गाउँक् सिधासाधा मनै ओहे शिकारभात ओ जाँरदारुमे बिकजिथैं । बरा–बरा सपना देखाके भोट बिटोर्थैं । जितके गैलसे घुमके गाउँघरमे नैअइथै । तबमारे भोट देहेबेर बहुत विचार करे परथ् काका । जे आपन कहल मानी, जे समस्या बुझी, जे दुःखसुखमे साथ दी ओहे दल ओ उम्मेदवारहे भोट दारे परी । हम्रहिन ‘जमिन्दार नै इमान्दार’ उम्मेदवार चाहल बा । छिमेकी उर्मा गाउँक् थारु मनैया वडा अध्यक्षके उम्मेदवार बातैं । चाहे ऊ जौन राजनीतिक दलसे उम्मेदवार हुइहीं, कोई फरक नै परी । थारुन्के समस्या थारु मनैयासे धिउर औरेजे कहाँ बुझ्हीं । सहयोग कर्ना प्रतिवद्धताफे जनैले बातैं । काम नैकरहीं त गरियाइफे सेकजाई । औरे जहन कहाँ सेक्बो गरियाई । ओइने त थारुनके दुःखसुखमे साथ कहाँ दिहीं ? तवमारे ‘इमान्दार’ उम्मेदवारहे यी पाली सक्कुजे सहयोग करे परी काका ।”
बरा–बरा सपना देखाके भोट बिटोर्थैं । जितके गैलसे घुमके गाउँघरमे नैअइथै. । तबमारे भोट देहेबेर बहुत विचार करे परथ् काका ।
सोमलालके बात दुख्वासहित गाउँक् दुखीराम, अङ्ना, रमैया, झग्रु, अत्वारी, सोमना, मङ्गरु, शुक्रा ओ कुछ जन्नी मनै ध्यान देके सुन्लैं । ओकर बातमे ‘हाँ मे हाँ’ मिलैलैं । सोमलालके बात सुनके बजारु पुछल– “कोई कोई त थारुफे खराव रथैं भाइ ? हम्रहिन सहयोग करहीं का थारु उम्मेदवार ? भोट लेके बिस्रा त नै दरहीं ?”
बजारुक् बात सुनके सोमलाल कहल– “मै आज सन्झ्याके ऊहीनहे यहाँ बोलैले बातुँ । रातके सङ्गे बेरी खाब ओ आपन समस्या, शिविरके समस्या बारेमे सक्कु बात बत्वाव् ।” सोमलालके बात सुनके सक्कुजे सहमति जनैलैं । सन्झ्याके भेट्नागरी आपन काममे गैलैं ।
कल्वा खाके दुख्वा लेबरी काम करे गिल । गाउँक् ठेक्दर्वा धनगढी क्याम्पसरोडमे घर बनैना ठेक्का लेले रहे । शिविरके पाँच–सात मनै ओहैं लेवरी काम करैं । चुनाव लागल दिनसे नियमित कामफे नैरहे । मने चुनावी २४ घण्टे समय शुरु हुइलपाछे ओहे दिन ठेक्दर्वा ढलान करतहे । तबमारे शिविरके पाँच–सात जाने जन्नी–थारु लेबरी काम करे गैल रहैं । बन्ती रहल घरक् पँजरे बरवार महल बा । महलके आँजरपाँजर मेरमेरिक् फूला फुलल बा । छेउँमे छोटमोट पोखरीफे बा । पोखरीमे कटकुइयँक् फुला फुलल बा । भौंरा, मध्री फुलक रस लोह्रतैं । दुख्वा भौंरा ओ मध्रीनहे फुलक रस चुसत देखके कल्पना करल– “यी भोट मगुइया मनैफे यिहे फुला लोह्रुइया भौंरा ओ मध्रीहस त हुइँही । जब चहना रस लोह्रना, फूला रस देहतसम चुस्ना, मुर्झागिलसे लौटके नै अइना । बहुत सालके चुनावमे भोट दार सेक्ली । सक्कुजाने भोट दर्बो त समस्या समाधान हुई कथैं । मने हमार समस्या कोई नै सुनल । यी सालफे लालपूर्जा देव, घर पक्की बनादेव त कले बातैं । खै का हो का हो ?” दुख्वा कल्पनामे दुवलबेला गिट्टी बोक्ती रहल अङ्ना थारु दुख्वाहे बोल्कारल– “अरे दादु कहाँ हेरागिली ? आई हाली काम ओर्वाके हाली घरे जाव । सन्झ्याके सोमलाल भेट कर्ना कले बा, विस्रा त नै धर्ली ?” “हाँ हाँ भाई, ली मै आइतुँ” दुख्वा काममे लागल ।
काम कर्ती कर्ती दिन बुरे लागल । छेउक् पोखरीमे फुलल कटकुइयाँ फुला दिनक् रोसनीसँगे मुर्झाइ लागल । दुख्वा गिट्टी उठैती रहलबेला ओकर नजरफे ओहे पोखरीक् फूलामे गैलिस् । मध्री फुलक रस चुस्ती रहलबेला कटकुइयाँ फुला चपक गिल । फूला जस्तेक् चपकल मधरिया भित्तर कैद होगिल । दुख्वा सम्झल “यी मधरिया त मरजाई । यी फूलाफे कसिक चपकगिल ? दिनभर जाने कैथो मध्री फूलक् रस चुस्लैं । परेबेर यी मधरिया फन्दामे परल ।” एक मन त दुख्वा सोचल “फुलाहे टुरके मधरियक ज्यान जोगादिउँ । फेन सोचल औरेक पोखरी हो । गैलसे बेकारमे गारी खाई परी । छोर दिउँ । यी मधरियक काल आगिलिस् त का कर्ना हो ?” फूलक रस लोह्रती लोह्रती मधरियाहे फुला आपन गर्भमे छुपा लेहल । “विचारा मधरिया ! फूला लोह्रके का का सपना देख्ले रहल हुई, भित्रे मरगिल” दुख्वा मनमने सोंचल – “मनैनके जुनीफे अस्ते त हो । मनमे कनि का का सोच्ले रबो । कब काल आइथ् पतै नै हो । जस्ते मधरियक काल अइलिस् । ओहे फुला लोह्रके ऊ बँचल रहे । ओहे फूला ओकर ज्यान लैलेलिस् ।
तबमारे सबसे बलवान समय हो । समयअनुसार चले जन्लो त जीवन सुरक्षित बा । नै जन्लो त ओहैं ज्यानके खतरा । दिन रहतसम फूला फूली, दिन बुर्तीकि फूला चपकजाई कहिके मधरियक् बुद्धि नै पुग्लिस् । तबमारे ज्यान गुमाइल ।” सोंच्ती सोच्ती ऊ चुनावी बात सम्झल । “हम्रे भोट देहुइया मनैफे यिहे फूला हस हुई पर्ना हो । मधरिया, भौंरा त उम्मेदवारलोग हुइँथ् । उम्मेदवार हुक्रे मधरिया बनके चुनाव आइथ् त हमार घरओर भौंरा फूला लोह्रे हस भोट मागे अइथैं । औरेबेला किहुहे बाल मतलब ? फूला फुलतसम भौंरा, मधरिया फूलामे झुमल रथैं । फूला मुर्झैतिकिल ओकर महत्व ओरा जिथिस् । फूलामे रस ओरैतिकिल मधरिया, भौंरा झाँकी नै झँक्थैं । दलके नेता, उम्मेदवारलोगफे ओस्तहँ हुइँथ् । तवमारे सोमलाल भतिजके देहल सुझाव मननयोग्य बा । आज साँझके यी विषयमे बात गम्भीरसे उठाई परी ।”
ढलानके काम ओर्वाके दुख्वासहित गाउँक् मनै घरओर लम्कलैं । दिनबुर्वा काम ओरैलिन् । घर पुगतसम अन्धार होजाई कना ओइनहे पता बातिन् । सोमलालहे फोन लगाके घर पुग्ना ढिला हुई कहिके दुख्वा खवर करल । थारु उम्मेदवार गाउँमे पुग सेकल रहैं । सोमलाल आपन घरम् चिया पिवाके अस्रा लगैले रहे । तवसम गाउँमे दुई–चार घरमे लैजाके भोट मगाईल । दिनके भोट मग्ना बन्द हुइलसेफे अन्धार हुइल त गुपचुपमे भोट मागे बन्ना हुइल् । औरे उम्मेदवारफे अचारसंहिता लागल पाछे गुपचुपमे भोट मग्ना काम शुरु कर्लै । मतदान हुइना दिनके आघेक् रातहे निर्णायक रातके रुपमे उम्मेदवार लोग बुझ्थैं । रातभरमे मत परिणाम उलट–पुलट कर्ना दाउमे उम्मेदवार रथैं । अनेक आश्वासन, लोभ, पैसा खर्च करकेफे भोट आपनओर बिल्टैना कसरत ओइने कर्लै । ओहे सिलसिलामे थारु उम्मेदवार फे धुर्जना गाउँमे आइल रहैं । दुख्वा ओइने एक घण्टा पैदल नेङ्गके घर पुग्लैं ।
दुख्वा हुक्रे शिविरमे पुग्नासे पहिले शिविरमे खैनापिनाके तयारी उम्मेदवार ओ सोमलाल कर्वा रख्ले रहैं । हुइना ते ढलान कर्ना ठाउँमेफे ठेक्दर्वा शिकारभात खवैलिन् । शिविरमे फे शिकारभात पाकके तयार बा । दुख्वा हुक्रे घरे पुग्लैं तब सोमलाल उम्मेदवारसे बातचित, छलफल शुरु कर्वाइल ।
“गाउँम् एक्थो मनै पह्रल रथैं त डगर देखैना सबके ज्योति बनके निक्रथैं । आज सोमलाल भतिज पहल नै कर्तै त हमार मत खेर जैना रहे” दुख्वा कहल “लर्का पढाऊ, जिन्गी बनाऊ ।”
“रामराम ! मै मन्कुराम थारु । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीसे साझा उम्मेदवार बातुँ । यी चुनावमे महिन ओ हमार पार्टीहे भोट देवी त अपनेन्के समस्या समाधानमे पूरा सहयोग करम । बरा–बरा सपना देखैना त गलत बात हो । लेकिन मै जितम कलसे अपनेनके घरम जस्ता (टीन) के छाना लगैना प्रयास करम । लर्कापर्का पढैना उचित बन्दोबस्तके पहल करम । शिविरमे पीना पानीके व्यवस्था ओ लालपूर्जाके लागफे सेक्नासम पहल करम । अपने हम्रे थारु समुदायके मनै हुई । राज्यसे चेपुवा पाके पाछे परल बाती । सक्कुजे मिलके काम करब् कलसे हमार गरिबी हाली अन्त्य हुई । चुनावमे तमाम दलके उम्मेदवार उठल बातैं । सक्कुजे सपना देखैले हुइँही । लोभ लालच ओ ओइनके देखाइल सपनमे ना भुलजिवी । महीहे भोट देके जितैबी कलसे मै आपन घरक् समस्या मानके समाधानके लाग पहल करम् । आपन अमूल्य भोट खेर ना फेक्बी । यकर बहुत भारी मूल्य बा ।” उम्मेदवारके बात बिन ओरैले बजारु बात काटल–
“हमार भोट कैसिक मूल्यवान हुइथ् उम्मेदवारजी ? हम्रे भोट दर्ना ओ नै दर्नासे का फरक परथ् ?”
बजारुक् जिज्ञासा पाछे उम्मेदवार प्रष्ट पर्लै – “यिहे बात नै बुझके त हम्रे पाछे परल बाती हजुर । हमार एक–एक भोट (मत) के बरा भारी महत्व बा । अपनेनके भोट त राजनीतिके लाग सबसे बल्गर ताकत हो । जनमत हो । यकर बराबर भारी शक्ति औरे कुछ नै हो । अपनेनके मतसे सरकार परिवर्तन हुइथ् । देशके आर्थिक व्यवस्था परिवर्तन हुइथ् । शासन व्यवस्था फेरबदल हुइथ् । राणा शासनके अन्त्य, पञ्चायती व्यवस्थाके अवसान, राजतन्त्रके अन्त्य फे यिहे जनमतके ताकतसे ढलल् । यिहे मतसे मनै ‘नेता’मे स्थापित हुइथैं । ओहे मतके सहायतासे देशके राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मन्त्री, सभामुख, सांसद बन्थैं । नगरपालिकामे मेयर, गाउँपालिकामे अध्यक्षसे लेके वडा अध्यक्ष सम सक्कु चुनजिथैं । अपनेनहे लागथुई भोटके का अर्थ बा ? ओइसिन कबु ना सोच्बी । आपन मतके महत्व सक्कुजे मजासे बुझ्बी ।”
उम्मेदवारके बात सुनके बजारु चुकचुकैलैं । “ओहो अत्रा भारी शक्ति बा हमार भोटमे । हम्रहिन का पता ? करिया अक्षर भैंस बरावर । हम्रे त खैना पिना चिजसे आपन मत साँट देथी । पाँच–सात हजार रुपियाँमे गाउँ भरिक् मत लिलाम कैदेथी । आज अपने हमार आँखी खोल देली । हमार मत ओ जनमतके बात बुझाके भारी ‘गुन’ लगादेली ।” उम्मेदवारके बात सुनलपाछे शिविरके सक्कु थारु इमान्दार उम्मेदवारहे भोट दर्ना निर्णयमे पुग्लैं । सोमलालहे शिविरके सक्कु मनै धन्यवाद देलैं । “गाउँम् एक्थो मनै पह्रल रथैं त डगर देखैना सबके ज्योति बनके निक्रथैं । आज सोमलाल भतिज पहल नै कर्तै त हमार मत खेर जैना रहे” दुख्वा कहल “लर्का पढाऊ, समाज बनाऊ ।”
