किन लगाइन्छ सेतो टीका ?

किन लगाइन्छ सेतो टीका ?
‘सेतो टीका कहिलेदेखि कसले लगाउन सुरु गरेको हो’ अध्ययन भएको छैन । अक्सर आदिबासी जनजातिहरुको चाड पर्वमा यस्तो टीका लगाइन्छ । आदिवासीले शुद्धिको प्रतीकको रुपमा सेतो टीका लगाउँछन् । तर बाहुन क्षेत्री समुदायले सेतो टीका शुद्धीको रुपमा नभइ, अशुद्धी प्रतीकको रुपमा लगाउँछन् । अधिकांश आदिबासी जनजातिले प्रयोगमा ल्याउने सेतो टीकालाई...

सुर्खेतान काका

सुर्खेतान काका
प्रायः मै नेपालगञ्ज स्वास्थ्यके चेकजाँजके लाग जैना कर्ठु । डक्टरवक सल्लाहअन्सार समय समयमे फ्लोअप कर्टी रठु । ढेर दिन पाछ मै नेपालगञ्ज आपन स्वास्थ्यके लाग चेकजाँचके लाग जैना समय नै जुरटह । डक्टरोक सल्लाहअनुसार फ्लोअप जाइपर्ना रह । मने समय अनुकूल नै बनल रह । भदौ महिनाके झरिक कारण सुरसार...

पहिचानसँग जोडिएको सखिया नाच

पहिचानसँग जोडिएको सखिया नाच
सख्या नाच थारू समुदायमा मात्र नाचिने मौलिक नाच हो । थारु समुदायमा नाचहरुमध्ये यो नाच समयको हिसाबले सबैभन्दा लामो अवधिसम्म नाचिने नाच हो । सख्या नाच प्रायः हरेक वर्षको दसैँको अगाडि कृष्णाअष्टमी अटवारी पर्वपछि सुरु भइ दसैँ तिहारसम्म नाचिने संस्कृति हो । कहिलेकाही दसैँ आउनुभन्दा अगाडि करिब एक हप्ता अगाडिबाट पनि...

के हो थारू हर्दहवा

के हो थारू हर्दहवा
‘हर्दहवा’ अथवा ‘हर्दहुवा’ भनेको रोपाइँ सकेर मनाइने एक किसिमको उत्सव हो । हर्दहवा ठेट थारू शब्द हो । ‘हर’ भनेको शरीरको अङ्ग बुझिन्छ । ‘धुवाइ’ भनेको ‘धुनु’, ‘सफा गर्नु’ हो । एक महिनासम्म हिलोमैलो भएर खेतबारीमा रोपाइँको काम सम्पन्न गरेपछि हरधुवाइको काम गरी मनाइने उत्सव, नै हर्दहवा हो । ‘हरधुवाइ’...

मान्य भाषाप्रति नागरिक चेतना

मान्य भाषाप्रति नागरिक चेतना
‘मान्य’ भनेको स्तरीय वा स्वीकार्य बुझिन्छ । अर्थात् मान गर्न लायक, आदरणीय भाषा नै मान्य भाषा हो, मानक भाषा हो । भाषा भनेको व्यक्तिहरुले बोलचाल गर्ने प्रचलित शब्दावली हो । अर्को शब्दमा भाषा भनेको अभिव्यक्तिको माध्यम हो । मनका भावना वा विचार प्रकट गर्ने माध्यम हो भाषा । मनभित्रका अनुभूतिहरुलाई...

थारू माघ लहान र आशीर्वाद

थारू माघ लहान र आशीर्वाद
बाबाके सगरवा, मुरिया लहान गैनु हाँ । सखिए हो, सेन्दुर छुटल पानीघाट ।। बाबाके सगरवा, मुरिया लहान गैनु हाँ । सखिए हो, टिकुली छुटल पानीघाट ।। धाइँ–धाइँ मै खोजनु, बनियाँ दोकान रे हाँ । सखिए हो, कहिदेऊ बनियाँ टिकुलिक मोल ।। धाइँ–धाइँ मै खोजनु, बनियाँ दोकान रे हाँ । सखिए हो, कहिदेऊ...

थारू बरघर सञ्चार प्रणालीका अभ्यासहरु

थारू बरघर सञ्चार प्रणालीका अभ्यासहरु
प्रज्ञा नेपाली बृहत् शब्दकोशका अनुसार ‘बरघर’ भनेको ‘गाउँलेहरु मिलेर एक वर्षका लागि चुनेर बनाइएको मुखिया, गाउँको अगुवा, बडघर’ भनिएको छ । थारू गाउँको कार्यकारी प्रमुख बरघर हुन्छ । पश्चिम नेपालको कैलाली कञ्चनपुरमा बरघरलाई ‘भलमन्सा’ भनिन्छ । बर्दिया, बाँके जिल्लामा यसलाई ‘बरघर’ भन्छन् । दाङ, सुर्खेतमा यसलाई मटावाँ भन्ने चलन छ...

आर्थिक वर्षको पहिलो पर्व ‘गुरही’

आर्थिक वर्षको पहिलो पर्व ‘गुरही’
नेपाली समाज विविध जाती, समुदाय, भाषा र पर्वले धनी छ । समुदायका आफ्नै मौलिक संस्कार र संस्कृति छन् । संस्कृतिका धनी नेपाली यिनै संस्कृतिका माध्यमबाट रमाइलो गर्छन् । गरिबी, बेरोजगारी र अनेक प्राकृतिक विपत्तिले थिलथिलो हाम्रो समाजको मन बहलाउने माध्यम यिनै विविध संस्कृति बनेका छन् । आर्थिक वर्ष सुरु भएपछि...

इन्चोन सिटीमा बलेको शान्ति दीप

इन्चोन सिटीमा बलेको शान्ति दीप
शान्तिका पर्याय भनेर सिद्धार्थ गौतम बुद्धलाई चिनिन्छ । भगवान बुद्ध नेपाली भूमिमा जन्मेर विश्वभर शान्तिको दीप उज्ज्वलित गराउनुभयो । हामी नेपालीको पहिचान र सम्मान त्यही हो, लाग्छ । बुद्ध भन्नाले बोधिप्राप्त अथवा अन्तिम सत्यको साक्षात्कार गरेको महामानव भनेर बुझिन्छ । बुद्धबारे धेरै चर्चा गरिरहनु परेन । बरु शान्तिबारे घोट्लिन सके...

थारू समाजका अमर व्यक्तित्व महेश चौधरी

थारू समाजका अमर व्यक्तित्व महेश चौधरी
देशमा राणा शासकहरुको जगजगी मचेका बेला दाङको तत्कालीन हेकुली गाविस –१, बैबाङ गाउँमा महेश चौधरीको २००७ कात्तिक १३ गते जन्मभयो । उहाँ जन्मेको चार महिनापछि २००७ फागुन ७ गते मुलुकमा प्रजातन्त्रको उदय भयो । चौधरी एक मध्यम परिवार किसानको घरमा जन्मनु भए पनि छोटै उमेरमा समाजमा विद्यमान पछौटेपन, अन्धविश्वास, शोषण...