विचार

‘सेतो टीका कहिलेदेखि कसले लगाउन सुरु गरेको हो’ अध्ययन भएको छैन । अक्सर आदिबासी जनजातिहरुको चाड पर्वमा यस्तो टीका लगाइन्छ । आदिवासीले शुद्धिको प्रतीकको रुपमा सेतो टीका लगाउँछन् । तर बाहुन क्षेत्री समुदायले सेतो टीका शुद्धीको रुपमा नभइ, अशुद्धी प्रतीकको रुपमा लगाउँछन् । अधिकांश आदिबासी जनजातिले प्रयोगमा ल्याउने सेतो टीकालाई...

प्रायः मै नेपालगञ्ज स्वास्थ्यके चेकजाँजके लाग जैना कर्ठु । डक्टरवक सल्लाहअन्सार समय समयमे फ्लोअप कर्टी रठु । ढेर दिन पाछ मै नेपालगञ्ज आपन स्वास्थ्यके लाग चेकजाँचके लाग जैना समय नै जुरटह । डक्टरोक सल्लाहअनुसार फ्लोअप जाइपर्ना रह । मने समय अनुकूल नै बनल रह । भदौ महिनाके झरिक कारण सुरसार...

सख्या नाच थारू समुदायमा मात्र नाचिने मौलिक नाच हो । थारु समुदायमा नाचहरुमध्ये यो नाच समयको हिसाबले सबैभन्दा लामो अवधिसम्म नाचिने नाच हो । सख्या नाच प्रायः हरेक वर्षको दसैँको अगाडि कृष्णाअष्टमी अटवारी पर्वपछि सुरु भइ दसैँ तिहारसम्म नाचिने संस्कृति हो । कहिलेकाही दसैँ आउनुभन्दा अगाडि करिब एक हप्ता अगाडिबाट पनि...

‘हर्दहवा’ अथवा ‘हर्दहुवा’ भनेको रोपाइँ सकेर मनाइने एक किसिमको उत्सव हो । हर्दहवा ठेट थारू शब्द हो । ‘हर’ भनेको शरीरको अङ्ग बुझिन्छ । ‘धुवाइ’ भनेको ‘धुनु’, ‘सफा गर्नु’ हो । एक महिनासम्म हिलोमैलो भएर खेतबारीमा रोपाइँको काम सम्पन्न गरेपछि हरधुवाइको काम गरी मनाइने उत्सव, नै हर्दहवा हो । ‘हरधुवाइ’...

‘मान्य’ भनेको स्तरीय वा स्वीकार्य बुझिन्छ । अर्थात् मान गर्न लायक, आदरणीय भाषा नै मान्य भाषा हो, मानक भाषा हो । भाषा भनेको व्यक्तिहरुले बोलचाल गर्ने प्रचलित शब्दावली हो । अर्को शब्दमा भाषा भनेको अभिव्यक्तिको माध्यम हो । मनका भावना वा विचार प्रकट गर्ने माध्यम हो भाषा । मनभित्रका अनुभूतिहरुलाई...

बाबाके सगरवा, मुरिया लहान गैनु हाँ । सखिए हो, सेन्दुर छुटल पानीघाट ।। बाबाके सगरवा, मुरिया लहान गैनु हाँ । सखिए हो, टिकुली छुटल पानीघाट ।। धाइँ–धाइँ मै खोजनु, बनियाँ दोकान रे हाँ । सखिए हो, कहिदेऊ बनियाँ टिकुलिक मोल ।। धाइँ–धाइँ मै खोजनु, बनियाँ दोकान रे हाँ । सखिए हो, कहिदेऊ...

प्रज्ञा नेपाली बृहत् शब्दकोशका अनुसार ‘बरघर’ भनेको ‘गाउँलेहरु मिलेर एक वर्षका लागि चुनेर बनाइएको मुखिया, गाउँको अगुवा, बडघर’ भनिएको छ । थारू गाउँको कार्यकारी प्रमुख बरघर हुन्छ । पश्चिम नेपालको कैलाली कञ्चनपुरमा बरघरलाई ‘भलमन्सा’ भनिन्छ । बर्दिया, बाँके जिल्लामा यसलाई ‘बरघर’ भन्छन् । दाङ, सुर्खेतमा यसलाई मटावाँ भन्ने चलन छ...

नेपाली समाज विविध जाती, समुदाय, भाषा र पर्वले धनी छ । समुदायका आफ्नै मौलिक संस्कार र संस्कृति छन् । संस्कृतिका धनी नेपाली यिनै संस्कृतिका माध्यमबाट रमाइलो गर्छन् । गरिबी, बेरोजगारी र अनेक प्राकृतिक विपत्तिले थिलथिलो हाम्रो समाजको मन बहलाउने माध्यम यिनै विविध संस्कृति बनेका छन् । आर्थिक वर्ष सुरु भएपछि...

शान्तिका पर्याय भनेर सिद्धार्थ गौतम बुद्धलाई चिनिन्छ । भगवान बुद्ध नेपाली भूमिमा जन्मेर विश्वभर शान्तिको दीप उज्ज्वलित गराउनुभयो । हामी नेपालीको पहिचान र सम्मान त्यही हो, लाग्छ । बुद्ध भन्नाले बोधिप्राप्त अथवा अन्तिम सत्यको साक्षात्कार गरेको महामानव भनेर बुझिन्छ । बुद्धबारे धेरै चर्चा गरिरहनु परेन । बरु शान्तिबारे घोट्लिन सके...

देशमा राणा शासकहरुको जगजगी मचेका बेला दाङको तत्कालीन हेकुली गाविस –१, बैबाङ गाउँमा महेश चौधरीको २००७ कात्तिक १३ गते जन्मभयो । उहाँ जन्मेको चार महिनापछि २००७ फागुन ७ गते मुलुकमा प्रजातन्त्रको उदय भयो । चौधरी एक मध्यम परिवार किसानको घरमा जन्मनु भए पनि छोटै उमेरमा समाजमा विद्यमान पछौटेपन, अन्धविश्वास, शोषण...