थारू गीतबास म छुटहमसे मन पर्ना महि दस्या ऐनासे पैल्ह करिब दश दिन आघसे नाच सुरू होए । गाउँम दिनभरिक काम कैख डट्करल सनझ्यक बेरी खैतिकिल नाच जाईलाग हडबड हडबड सपरत दिदि हुक्र महिफे मैफे पाछ पाछ नुकनुक जाउँ । दिदिक्सँग मगमगैना तेल ओ बतरफलाई लगाक जब आफन घरसे बथन्यावन गाउँक गल्ली म निकरना त सलगाउ मगमगाए । हमार गाउँ छुटिमुटी रलसेफे खै काजे हो जैह्याफे अङ्गना भरल नाच हेरूइया रहित । कभुकाल त पानी पियाख डट्कर जाई । बरबर बथिन्यन नाचत । हमार अद्रीक बथिन्यन कभु नाचि कभु त नाच हेरूयन पानी पियईति ठिक होए । आपन आपन गाउँसे मन्दरा लेल आईत् । आपन आपन मन परल बथिनेनके आघ आघ मन्दरा बजाईबेर रात मुर्घी बस्लक पता नै पाईत् ।
पित्तर नैदिहत सम्म भुत्ला चोंस नैहुईत् । पित्तर देना भात टिनम भुत्ला परजाईत कना हमार दाई कहत ।
मन्दरेन दस्या ऐनासे पहिल दुई तीनचो मन्दरेन जाँर पिईना चलन रह । दिनभर घोंघी मछ्छी मार जाई । आपन आपन मन्दरेनकते बर्का बर्का मछ्छी मारत । मै त मछ्छी मार नैजानु । सक्कुनके चप्पल बोक दिउ । गोहिहुक्र महि खिझ्याईत । तुँ आपन मन्दरेह का खउईबो ? कैख । सनझ्यक घर घरसे जाँर चाउर टीना न्वान तेल मेराक सक्कु बथिन्यवन मिलक महतान घर रिझाई । मन्दरेन जाँर पियाई । जाँर पियईलक् दिन दशैया नाचसेफे छोकरा नाचफे नाँची । कभु त रात बितलक पत्त नि पाई । बिहानक दिह्वा खेत्वा म काम कर्ना रलसेफे राहरङ्गीत कना चिज बरा भारि मानल बाटु मै । अउर अघत्यक नाचकोर बरा मैगर सैगर चैनार चम्पन रह । जब दस्या आईलाग त गन्झर गन्झर नाचत । सक्कु गाउँ गाउँम अौरमेर चैनार गाउँ गल्ली लाग । महतान अङ्गना भर नाच हेरूयन रहत । कभुकाल त बैठ्ना देना खत्या नैपुग । बैठना ठाउँ नि होक गल्लीम थर्याकफे नाच ह्यारत । हमार गाउँक नाच नस्से मन परादिहत । सक्कुजन ढिक्रहोक रात, रात बिटाई पर्ना दशैंया गीतमध्ये एकठो महत्वपूर्ण गीत बा, जौन गीत हो कुईलरीयह मुआकफे जिवाईक पर्ना ।
ढिक्री पुजक सेक आपनसे भारी मनैनसे आशीर्वाद लेना ओ डौनाबेबरी घल्ना प्रचलन बा । दशैया नाचमसे ढिक्रह्वाके रात विशेष रात हो । ढिक्रह्वा रात पाछ ढिउर म पाँच छ दिन केल नाच जाईत । डौनाबेब्री घालक ढिक्री खाखुक सप्रनु । बिहान पित्तर नैदिहत सम्म भुत्ला चोंस नैहुईत् । पित्तर देना भात टिनम भुत्ला परजाईत कना हमार दाई कहत । ऊहओर्से भुत्ला बिन चोस्ल नाच जैना रह । लाहिक खरी ओ माटिले लहाईल भुत्ला खनखनार रह । एक्को नै सप्कना आप दिनके बासऐना स्याम्फु नैरह कि नै किन सेक्जाए माटि, खरीले केल लहाई पहिल । भुत्ला सप्काईक लाग मुहम घस्ना बटरफलाई लगैनु । भौकमसे उजर गोन्या झिक्नु । तारमसे कर्या पेटी झिक कन हडबड हडबड गोन्या पेहनु । अङ्गनम सक्कु गोहिन अस्या लागतलह । मजैरा हाथम लेनु । दाई मजैरम लौव भुरभुरा लगादेल रलही । काजेकि ढिक्रहोक रात ओेैर रातसे विशेष रात रहत । लाल पियर काईल उजर मजैरक भुरभुरा नाचबेर । पाछ बैठक नाच हेरूईएनके लिलारी लिलारी लरीन काहु । हम्र त आपन धुनम नाचतही ।
जब जब ऊ मेरीसे ऊ मेरी फ्यारा पुगलागि त म्वार मजैरक भुरभुरा तानहस लाग । पाछ बिलितक हेरू किहुनै देखु । गुरगुर गुरगुर नाच हेरूईया कसिक चिहिन्ना हो ? घरी घरी तानहस लागतह । फेर बिलितक हेरू उत महि ह्यारक मार तानत काहु । मै पता नी पैनु । तानत तानत म्वार मजैरक भुरभुरा तानसेकल रलह । जब बिहान हुईलागल रह, नाच हेरूईयन घरघर जाई लागल रलह । भुवर बिहान हुईल त एक बगार थारू खत्यमसे उठक जाई लागल रलह । एकठो थारूक पाईन्टक पाछक गोझेम मोर मजैरक भुरभुरा जौन थारू म्वार आघ केल मन्दरा बजाईत । जब जब भौका छोर्थु त उह मजैरक भुरभुरा हेर्थु । उह दिनके याद आईत । दस्या आईबेर चैनार चम्पन लग्ना गाउँक गल्ली महतान अङ्गना सुनसान लागत । मेरमेरिक गीतबाँस नाचकोर सब हेरागैल । बाँकी बात त केवल उह हुकार तान देलक मजैरक भुरभुरा । आज सम्झथुँ आपन नच्लक दिन त मनमे फेर टुफान आइसक लागत् । ऊ दिन आव कसिक लौटके आई ? मनमे सँघारल याद केल बाँकी बा । हमार नाचकोर, गीतबाँस, राहरङीके दिन सब यादमे सीमित होगिल ।
