प्रायः मै नेपालगञ्ज स्वास्थ्यके चेकजाँजके लाग जैना कर्ठु । डक्टरवक सल्लाहअन्सार समय समयमे फ्लोअप कर्टी रठु । ढेर दिन पाछ मै नेपालगञ्ज आपन स्वास्थ्यके लाग चेकजाँचके लाग जैना समय नै जुरटह । डक्टरोक सल्लाहअनुसार फ्लोअप जाइपर्ना रह । मने समय अनुकूल नै बनल रह । भदौ महिनाके झरिक कारण सुरसार नै मिलटह । कुछ समय पानी पर्नाक्रम ठनिक कम हुइल रह । बड्रिफे फटिक हुइल रह । ओहमार मै आपन भेड्डी लेक नेपालगञ्ज जैना सुरसार कस्नु । सुर्खेतके वीरेन्द्रनगर हुइटि छिन्छु, हर्रे डर्वा, बबई, डेउराली हुइटी कोहलपुर हुइटी नेपालगञ्ज पुग्ना करिब तीन घण्टा लागल । लग्टार यात्रा कर्लक् कारण जिउ फेन डट्करल लागल रह ।
नेपालगञ्ज जैनासे आघ नेपालगञ्ज बैस्ना बर्का डाडुह उपचारके लाग सन्झ्याख चेकजाँच कर्ना कैख टिचिङ हस्पिटलसे टोकन लेना आग्रह कैल रनहु । डाजु म्वार लाग टोकन लेक कोठम आइल रलह । करिब ९ बजे ओहर डाजुके कोठाम पुग्नु । कल्वा खाकन मै साढे १० बजे ओहर बाँके बगियासे भेड्डिम भेरी अस्पतालम ओहर गैनु । भेरी अस्पतालम मोर संघर्या कुलराजसे भेट करपर्ना काम रह । अस्पतालके प्रतिक्षालयम ढेर बेरहमेन कुर्सिम बैसल रलह । मै एकठो रुख्खोक छैयाटिर सिट्राए गैनु । ओठह बर्दियाके मन्जोरबस्टिसे एक जन सुर्खेतान काका काकीक् उपचार कराए आइल रलह । काकाहे डेख्ख डुरसे नमस्कार कर्नु ।
भेरी अस्पतालम मोर संघर्या कुलराजसे भेट करपर्ना काम रह । अस्पतालके प्रतिक्षालयम ढेर बेरहमेन कुर्सिम बैसल रलह ।
‘नमस्कार भटिज, कहोरसे अइलो भटिज ?’
‘आज बिहान्नि सुर्खेतसे अइनु, काका । अप्न जे ?’
‘मै त एक हप्ता हुइ लागल भटिज, टोर काकीह बिर्वा कराइ आइल बाटु । यह अस्पतालम भर्ना कैरख्नु । पैल्ह गुलरिया अस्पतालम लैगल रनहु । उहाँ ठनिक मजा हुइनासक नैलागल । ओहासे यहाँ अन्लक एक अठ्वार हुइ लागल ।’
ए ! मै मुरि हिलैनु ।
सुर्खेतान काका आपन दुःख पोख्टि कल –‘पैल्हक बुर्होन कहट भटिज बुह्रैलसे किरा फटिङ्गा फेन लाट मर्ठ । आजकाल सम्झठु भटिज । ठिक बात बट्वाइट बुह्रोन् । म्वार तीनठो छावा बाट भटिज छावा रलक का सनाड । असिन डुखक ब्यालम आज कौनो छावन हेरचाह नैकर्ठ । छावा लर्का कलक त डुस्मन असक हुइट ।’
मै सुर्खेतान काकक बात ओनैटि गैनु । बिच बिचम हुक्का भरु ओ मुरि हिलाउ । सुर्खेतान काकक नाउँ मङ्ग्रा हुइस् । हमार बाबा कबु कबु सुर्खेतसे बर्दिया मन्जोरबस्टि गैलक थारुनके बात सुनाए । ढेर थारु समुदायक मनै सुर्खेतसे बर्दियाके कमह्र्ला, ताराताल, पितमारी, नयाँबस्ती, मन्जोरबस्ती गैलक बात बट्वाए । ऊ मध्ये मङ्ग्रा हमार गाउँक काका रह । बाबा रहटघरिम कबु कबु सुर्खेत फेन पहुनि खाए अइलक फेन महिन मजासे थाहा रह । बर्दिया जैनासे आघ मङ्ग्रा सुर्खेतम जिम्डारनके कमैया रह हु । ऊ ब्याला जिम्डार फेन स्वाझ थारुन खोब सटाइट । आपन खेट्वा बारी नैहुइलक कारण ढेर दुख मिलल रलहिन् । बर्दियाम सरकार जग्गा डिहटा, बस्ती बैसाइटा कैक सुन्ल ओहमार ढेर मनै सुखक कल्पनाम सुर्खेतके थारु सुर्खेतसे छारा कैक बर्दिया गैलक कहानी बाबक मुहमसे सुन्ल रनहु । ओहक्रमम सुर्खेतसे मङ्ग्रा काका फेन छारा कैक बर्दिया गैल रह । सुर्खेतसे अइलक कारण ढम्पुरान काका मङ्ग्रा काका हुकहन मन्जोरबस्तीम सुर्खेतान कहिन् । छोटम मै २०५० साल ओहर बाबकसँग मङ्ग्रा काकक घर पहुनि खाए गैलक याद अहमिन फेन ताजा बा ।
सुर्खेतान काका आपन पीर बठ्ठा सुनैटि कल –‘का कबि भतिज मै पोहर साल बिमार पर्ख ठनिक्क मुचुक्नहु । तोर काकी गाउँक भोसुरामके अटोम बैठाक बुह्रया गुलरिया अस्पताल पुगाइल त यी जिउ बाँचल । का कना हो भतिज । जबसे ढिया पटुइह्या जोर्नु ओठेसे कब्बु सुखक दिन निआइल । हिकनक लाग कत्रा दुःख कर्नु । गन्झर बन्वा रह । बाँझ जग्गा कोर्नु, डान डान हुइलसे फेन जग्गा जमिन जोर्डेनु । बैँस रहतसम भुक पियास रै रै काम कर्ली । लर्कन दुईचार अक्षर चिनहि कैक स्कुल पह्रैलि, भतिज बुह्रेस कालम असिन गति बा ।’
‘मै काकाह छावनके आपन व्यवहारसे निसरठुहिन् । कुछ पेसा व्यवसायम होक फेन हुइ स्याकट कनु । डान डान रुप्या पैसा पठाडिह त ओह गुन मान परल जे कैक सान्ट्वना डिह खोज्नु । बर्का डाडु त सरकारी आपिसम पिउना हुइलसे फेन जाहिग्रया बा काहुँ ।’
‘हाँ त भतिज, घरक खर्चपर्च जुटैना कर्रा पर लागल । जिम्डरोक मालम हकिम्वा चिन्हल रलहिस् आपन छाइ छुनकलीह कमलह्रिया डेना सर्तम हाठजोर बिन्टि कैक पिउन जागिर लगाडेनु । मन्ह्ला छावा डइबर्वा बा । छोट्का छावा पुलिस्वा रह । बर्का छावा मनिराम त पिनसिनम आसेकल जे । मन्ह्ला छावा डइबर्वा बा । यह नेपालगञ्जसे काठमण्डु जैना बस चलैठा काहुँ । छोट्का छावा पुलिस्वामसे रिटायर होखन बैंकम गार्ड काम करठ । सब छावन घर फुटल बाट भतिज । हम्र बुह्र्याबुह्र्वा किल बाटि ।’
‘सब छावन कमैना बाट सुखानिदुखानिम त ह्यार पर्ना हो काहुँ ।’ मै जिज्ञासा ढर्नु ।
‘बट्वाउ कलसे का आपन छावा पटुइह्यनके बयान बटुवाएसक हुइट । नि बट्वाऊ त मनक खिल काहा निकारु कनासक लागट । सब छावन पक्कि घर बनैल बाट । जग्गा जमिन फेन जोर्ल बाट । घरक सब जग्गा जमिन अंशबण्डा लेल बाट । हमारठे जियक भरिक बारी बा । ओह पुरान झोप्रि घरम गुजारा कर्ठि । छुट्की छावा गुलरियाम घर बनैल बा । बर्का छावा बाँसगढीम घर बाटिस् । मन्ह्ला छावा आपन सरसरिस लग्घ मैनापोखर बैठट । दुःख बिमार परलम हमन एक लोट्या पानी डेना मनै निहुइट भतिज । हमार त रुइटि जिन्गी बिटता । बनवा जरट सबकोइ डेख्ठ । मन जरट कोइ नैडेख्ठ कहसक हमार पीर बठ्ठा बुझुइया कुइ निहुइट, भतिज । असिन जिन्गी बाँचलसे त झट्ट परान चलगिल मजा हुइने रह । ना ड्याख पर्ने रह न भ्वाग पर्ने रह । काल फेन निआइट भतिज कटि आपन पीर मङ्ग्रा काका पोख्ल, आँखिक पल्कामसे बुँडुर आँस चुहगैलिन् ।’
सुर्खेतान काकक बात एक मनसे सुन्टि गैनु । सुर्खेतान काकक बात सुन्ख मही दया ओ टिठ फेन लागल । मन मन सोच्नु आपन सन्तानके खुसिक लाग कठोर परिश्रम कर्लक बुह्रापाकनके सुखदुख बट्ना परिवारके अभावम जिन्गि जिटि बाट हमार पुर्खा । सयान हुइल छावा बुह्रेसकालके सहारा हुइना ठाउँम छिन्न भिन्न परिवार दुःखबिमार डाइबाबनके सेवा अभावम छटपटाहट बाँच पर्ना परिस्थितिक अन्त्य कैह्या हुई कनासक लागल ।
मै पुछ्नु–‘काकीक अवस्था कसिन बाटिन् ट, काका ?’
‘का कबि, भतिज ओह बात त बट्वाइक लाग रनहु । तोर काकी बिमार पर्लक एक अठ्वार होसेक्लिक । पैल्ह गुलरियाम भर्ना कर्नु, वहाँ ठनिक गाह्रो हुइ लग्लिस् त यहाँ नेपालगञ्ज अन्ल बाटु । तीन दिन होसेक्लिस् । ब्वाल फेन निस्याकट । ट्वाइलेटम पिसाब कराए लैजाइ ब्यालम चक्कर लाग्खन गमाकसे गिरल । उठाख बेडम ढर्लि । डोसर दिन बल्ल आँखि ख्वालल् । भत्ता बुझ्लक सक्कु रुप्या ओराख गाउँक समुहमसे २० हजार रिन लन्ल रनहु । ऊ फेन ओराइ लागल । डक्टर्वा गुँमुट, रकट चेक कर्लक रिपोर्ट तीन दिन पाछ अइना कल बा । आब बिर्वा किन्ना फेन पैसा नि हो, भतिज । मै त बहुट अरकोसाम परल बाटु ।’
मै सान्ट्वना डेटि कनु –‘असिन परलम त छावा पटुइह्यन फेन कना हो । जत्रा पीर बठ्ठा रलसे फेन छावा त आपन हुइट जे ।’ ‘यी भतिज का कना हो । बर्का छावाह फोन कर्नु, उल्ट गराइ लागल । एकडमसे रुप्या किल मङ्ठे । डान डान कुछु हुइक निहुइना अस्पताल लैजाइ पर्ना । आपन का बा का बा और छावा पटुइह्यन कह नैसेक्ठे कैक जवाफ डिहल । परौ मन्ह्ला छावा डइबरवोकठे गैनु । पटुइह्या उस्टाख बैस्ना फेन निडेहल । सन्झ्याख जिउटिउ छावा आइल डम्कैबो करल । आपनठे लाल चिया खैना पैसा त निहो । काहाँ पाखन डिउ ? म्वार मतलब निहो कैक जवाफ डिहल । छोट्का छावकठे गैनु भटिज ओह हाल । छावा बैंकम डिउटि गैल रह । ओह भेट गैनु । डान डान रुप्या बा त डे छावा टोर डाइ बिमार बा । अस्पताल भर्ना कैल बाटु कनु । आब ट्वार बाबु छुनकलीह कुर लगाख टोर ठे आइल बाटु कनु त जम्म डु हजार डिहल भतिज ।
ओह रुप्या डेलक थाहा पाखन छुट्कि पटुइह्या गुलरिया अस्पतालम आखन नस्से सराप सराप गराइल । बर्का, मन्ह्ला छावासे चुइक्क बोल निसेक्ठो । छोट्का छावाह सोझ डेख्ख यहर माङ अइठो । यहर करो ओहर करो छोट्का छावक ठाप्लाम पर्ठो । दुःख बिमार पर्टि कि मोर घरम बैस अइठो । आबसे पैसा मङ्लक थाहा पैम कलसे कटि डम्काइल । छुट्कि छावा फेन सँग रह । ऊ एक शब्द फेन चुइक्क ब्वाल निस्याकल । ओठे रलक नर्स, डक्टरोन् फे हेर्टि रहगैल । ओह त पीर लागठ भतिज । कबु त विष खाखन मुजिनास लागठ । बुह्र्या झन कर्रा हुइ लागल त यहाँ अन्लक हुइटु ।’
मै आश्वासन डेहटि कहनु–‘ओसिन बात मनम खेलैना नैहो । भगवान ज्या लिख्ल बाट सबजहन भ्वागहि परठ । जिन्गि डिहुइया लिहुइया इश्रु भगवान हुइट । बरु बुह्राइल मनैन् उपचार कर्नाम विशेष छुट कर्ना व्यवस्था रहट । हेल्प डेस्कम सम्पर्क कैक निःशुल्क उपचारके लाग डाक्टरसे बट्वाडेबु ।’
‘का कसिन व्यवस्था रहट ? हमहन नैपह्रल मनैन थाहा नैरहट । मिलट कलसे मिलाडि, भतिज ।’
मै सुर्खेतान काकाह सँग भिट्टर अन्तरंग विभाग ओहर लगैनु । शाखाम म्वार चिन्हल कुलराज शाही रलह । उहाँसे बातचित कैक कुछ छुट कर्ना व्यवस्थाके लाग प्रक्रिया मिलैना अनुरोध कर्नु ।
कुलराज कल–‘उहाँको सम्बन्धित गाउँपालिकाके वडासे निःशुल्क उपचारके लाग सिफारिस चाही । ऊ सिफारिस लाने सेक्बी त मिलैना सजिल होजाइ ।’
मै टुरुन्ट उहाँ बैस्ना गाउँपालिकाके वडामसे सिफारिसके लाग उहाँक छोट्का छावा गुण्डुराजह फोन लगैनु । ‘डाजु मै सुर्खेतके पत्रकार भैया किसन हुइटु । मै नेपालगञ्ज आइल बाटु । अप्नेक बाबा मङ्ग्रा काकासे भेरी अस्पतालम भेट हुइल । यहाँ उहाँ हुक्र समस्याम बाट । मै अस्पताल प्रशासनसे छुटम उपचार करैना व्यवस्थाके लाग बात बख्रा कैडेरख्नु । अप्नेक वडाम जाखन एकठो निःशुल्क उपचारके लाग सिफारिस बनाख म्वार मोबाइल नम्बरके ह्वाटसबम पठाडि त ।’
गुण्डुराज –‘लि भाइ मै वडा जाखन बनाक पठाडेबु । ’
सिफारिसअनुसार सुर्खेतान काकीके कुछ आधा छुट हुइना व्यवस्था मिलाडेनु ।
‘भतिज दुईचार हजार बा कलसे सहयोग कर परल । रहलपहल ओरास्याकल । मै त छम्कट्ट बाटु ।’
‘ठिक बा मै फेन उपचारके क्रमम आइल बाटु । आब मै टिचिङ हस्पिटलम जाइटु सन्झाख यह भेट्बी ।’
सुर्खेतान काकाह फोन लगैनु । उहाँ अस्पतालम रलह । राउन्डम आइल डक्टर्वा कुछ डबाइ लिख्डेल रलहिन् ।
यी बातले सुर्खेतान काकक अनुहार ओजरार हुइलिन् । मै ओठेसे टिचिङ हस्पिटल ओहर लग्नु । डक्टरसे चेकजाँच कराक करिब ६ बजे ओहर घुम्नु । सुर्खेतान काकाह फोन लगैनु । उहाँ अस्पतालम रलह । राउन्डम आइल डक्टर्वा कुछ डबाइ लिख्डेल रलहिन् । काका डबाइ किनक लाग छटपटाइल रलह । महि डेख्ल त पठ्रा ख्वाज बेला डिउता भेटाइसक लग्लिन् ।
‘कब अइलो भतिज ?’
‘भर्खर अइनु काका । दिन्ख कल रलहि काका, ढेर त निहो लि पाँच हजार बचल बा । काकीके मजासे उपचार कर्बी ।’ बिचरा ! सुर्खेतान काकाह कुछ भोभ्भाइल खाटिम मलम लगाइलसक लग्लिन् । रुप्या हाठम पर्टिकी डबाइ किन फार्मेसीम डौरल । मै काकीके कसिन अवस्था बाटिन् बुझक लाग भर्ना कक्षओहर लग्नु । कुछ समय पाछ सुर्खेतान काका डबाइ किन्क अइल । सन्झा हुइटि रह । सडकम मनैनके भिडभाड रह । गाडी फे ओहरडोहर चल्टि रह । मै काकाह हाठम ढ्वाग लग्टि ओठेसे ओल्टार हुइटि गैनु । ड्याखटसम मङ्ग्रा काका महि हेर्टि रलह । मै मनमने भगवानहे सम्झनु, ‘भगवान मङ्ग्रा काका ओ काकीक् रक्षा करहो ।’
कर्णाली प्रदेश, सुर्खेत ।
