राम दहित
धनगढी, माघ २८ गते । कुछ काम नाइहो कहटी दिनभर घरखेलके बैठुइया महिलाहुक्रनके लाग सावित्री चौधरी एकठो उदारणीय कामकाजी बेफुर्सदिलो महिलाके रुपमे आघे देखगिल बाती ।
चौमाला–३, डुमलियाके २६ बर्षिया सावित्री चौधरी सकारे चारबजेसे लेके रातके नाइ सुटट्सम आपन काममे भिंरल रहठी । एकठो सामान्य घरके सदस्य रहल चौधरी घरपरिवार चलाइकलाग अपने तरकारी खेतीमे अग्रसर हुइल बाटी । ओहे तरकारी खेतीसे उत्पादिन टिनाटावन उहाँ बजारमे सक्करहीं पुगैना ओर लग्ठी ।
घरक चारपाँच कठ्ठामे लगाइल बारीक टिनाटावन सावित्री लग्गेक चौमाला बजारमे सक्करी विक्रि करे पुगजैठी । आजकल सावित्रीके सक्करही उठ्टी किल छिट्वक टिनालेके बजारमे बेचे अइना दिनचर्या बनसेकल बाटीन् ।
एक छिट्वा टिना बेच्ठु टे पाँच छसय हुजाइठ्’सावित्री खुशीसाथ कहली । एक छिट्वा टिना बेच्ना उहाँ सक्कारेसे लेके ९÷१० बजेसम बेच्थी। मने कबी हाली बेचसेक्ठु कबी भर ढिला हुइना उहाँके कहाई बा ।
सावीत्री उहे टिनाटावन बेचके आपन घरखर्च फेन मजासे चलैटी आइल बाटी । घरमे आठ जनहनके परिवार रहल सावीत्री आपन बच्चाहे बोर्डिङ स्कुलमे फेन पह्रैना सफल बाटी ।
का कैना हो खेती किसानी करी कलेसे जग्गा जमिन धिउर नाइ हो । ओम्हे खेती किसानी कैके वर्षदिन खाइ फेन टे नाइ पुगठ्, सावित्री कहली । ‘घर खर्च चलाइक लाग कुछ टे करे परल ।’
सावीत्री उहे टिनाटावन बेचके आपन घरखर्च फेन मजासे चलैटी आइल बाटी । घरमे आठ जनहनके परिवार रहल सावीत्री आपन बच्चाहे बोर्डिङ स्कुलमे फेन पह्रैना सफल बाटी । अपने दश कक्षासम पह्रल सावीत्री बच्चाहे भर ढिउर पह्रैना सोच बनैले बाती । अत्रेकिल कहाँ सावित्री मासिक पैसाफे बचत करटी आइल बाटी । उहाँ सहकारी संस्था ओ लघुवित्त कना दुइठो सहकारीमे मासिक बचत फेन कर्थी ।
पहिले दिनभर घरमे बैठ्टी दिन कटैटी रहल सावित्रीहे आजकल हेग्नामुट्ना फेन फुुर्सट नाइ हुईन । टिना बेचके घर पुगटसम दशगेरा बजजाइठ् उहाँ कहली । ओस्टके कलुवा खाइट पियट १२ फेन बज्जाइठ् । बाँकी बचल समय बारीम बिटैठु कहटी उहाँ साँझके फुर्सट मिलल्मे आपन गोसियाहे सहयोग कैना बटैली । सावीत्रीके गोसिया गाउँमे टेलर सञ्चालन करटी आइल बाटीन् ।
पहिले तरकारी खेती नाइ कैके ओस्टहे घरमे उत्पादन हुइल टिना टावन बजारसम बिक्रिवितरण करे अउइया सावित्री आजकल कम क्षेत्रमे हुइलेसे फेन तरकारी खेती कैना सुरु करल बटैली । उहाँ कहोरोसे सहयोग लगायत तालिम पैलेसे तरकारी खेती आउर मजासे कैना बटैटी तरकारी खेतीके क्षेत्र फेन बह्र्रैना सोच सुनैली ।
सावित्रीके संगे अविता चौधरी फेन संगसंगे छिट्वाभर आलु, गोभी, भाजी लगायत टिना लेके सक्करीही चौमाला बजारमे बिक्रि करे जैथी । उहाँफेन सावीत्रीके जस्टे एक छिट्वा टिना बेचके पाँच छसय हरेक दिन कमैना सफल हुइल बटैली । तरकारी खेतीबारे सामान्य तालिम पाइल चौधरी कृषि सम्बन्धी ढिउरसे ढिउर तालिम लेहे पैलेसे आउर मजारसे तरकारी खेती करे सेक्ना सुनैली ।
कक्षा ७ मे भर्ना हुइल मने घरेक आर्थिक कम्जोरी हुइलकारण पह्राई छोरल बटैली । अपने जग्गामे लगाइल टिना बेच्के दैनिक ३, ४ सय रुप्या हुइना उहीसे घरक लाग नोन तेल, सर्फ सावुन लगायत घरक अति आवश्यक काम फेन चल्तीआइल उहाँक कहाई बा ।
ओइनसंगे १६ बर्षिय सुसिता फेन छिट्वा भर टिना लेके सक्करही बजार पुग्ठी । परिवारिक समस्या दयनिय रहल बटैटी उहाँ आपन पह्राई फेन छुटल बटैली ।
एक बरस आघे हुकन डाई अल्सर रोगकेकारण विटलपाछे घरसे पह्राइ नाइसेकल बटैटी उहाँ आजकल सक्करी टिना बेचे बजार पुग्ना बटैली । कक्षा ७ मे भर्ना हुइल मने घरेक आर्थिक कम्जोरी हुइलकारण पह्राई छोरल बटैली । अपने जग्गामे लगाइल टिना बेच्के दैनिक ३, ४ सय रुप्या हुइना उहीसे घरक लाग नोन तेल, सर्फ सावुन लगायत घरक अति आवश्यक काम फेन चल्तीआइल उहाँक कहाई बा ।
तमान संस्थासे समय समयमे कृषिहे लक्षित कैके गाउँघरमे कृषि सम्बन्धी तालिम सञ्चालन करटी आइल सुनल मने आपन गाउँघरमे यी मेरके तालिम कबु नाइ हुइल सावीत्री जैसिन तरकारी खेतीमे लागल महिलाहुक्रनके कहाई बाटीन् । यिहीसे डुमलियाके महिला जे तरकारी खेती, कुछ करी कना मनमे सोच लेके बैठल महिलाहक्रनके लाग सम्बन्धित निकायके ध्यान जैना जरुरी रहल डेखजाइठ् ।