तिल्किपट्टीसे उँक्वार भ्याँट (थारुभाषा)

नियात्रा

प्रणव आकाश

बाज्या कहँट, एकाउन्न घर गर्वा पाही, कुक्कुर मार आवाजाही। महा हडबडावनम असौँ माघठे बुर्हान घुम्गिलस। जैस मोटर दाङसे छोट्की बुर्हान (बर्दिया) लागल, काठी बोक्लक लर्ह्या ,डल्लप, भर्वा बोक्लक साइकिल, गन्झिर बन्वा ओ हेर्क आँख नि डट्कर्ना काइल डमर्वा बुह्रानिक हावापानी खवाइलागल। जुरार ओ सित्तर, ल्वाभलग्टिक बुह्रान डेख्क मन खुर्चिल खुर्चिल करभिरल। बाँसगढी, चिसापानी हुइटी बर्का बुह्रानम (कैलाली, कन्चनपुर, पौली टेक्ली। जस्टक बर्का बुह्रानक गन्झिर बस्टिम पैस्टीगैली, लहृया ,डल्लप, साइकल ओ अटो क ओसहेक पर्यार बर्हैटि गैल। बहुट फरक ओ ठुन्यार जिना टरिका लेक बुह्रान आपन डगरम आघ रप्टटी गैल बुझ्नु।

डुइ टिनठो भक्टन डक्खिन पान्जर गाँर ढोङ्ग्र्या ढोङ्ग्र्या पठ्रम लिल्हार जोटाइट डेख्पर्ल। मन सान्टिक लाग हुकनके पठ्रा पुजाइ एक घचिक हेर्नू। काला ह्यार असक। पस्छिउ होर गोदावरी खोल्ह्वा। सिङगुल होक डगर लगटह।

उ राट रङगकर्मि इन्द्र चौधरि, ठर्या लेखक सबि चौधरि ओ मै कन्चनपुरक गुलरियाम आङ्गक हारमास कुह्रैली। ड्वासर डिन टिन्यौज अत्तरिया हुइटी गोदाबरिक बाह्रराशी दर्शन मकर म्याला २०७३ क डर्सन कर्ली। म्याला लग्ना ठाउँम सक्कु बराबरा पठ्रा लाल उज्जर रङ्गिट होक डिउटा बनल रलह। भक्टन ओ डर्सन करुइया बिहान बिहान आक च्वाखा होक वर मङ्ना ठाउँ।गोदावरिक उपान्जर ढिक्वम बन्वा डेख्नु। पन्ज्र एकठो मन्डिर मनैन के लाग बिस्वास लेक ठर्ह्याइल रह। खोल्ह्वा टरक क ढिक्वक डगर लग्ली। अलारी डगर।म्याला लगाइकटे उ डगर भखर बनैलक सुन्नु। मन्डिरम चुमचाम रहल पठ्रक डिउटन स्यावा लग्ली। मन चैनार बनाक बचल समय धनगढीम बेल्सली।

धनगढीम जंग्रार साहित्यिक बखेरिक उत्पादन थारु कार्यक्रम ल्वाह्रल मनुक संचालक सभेन्द्र कुसुम्ह्या अस्या लागट कैक संघरिया सबि जि सुनैल। सभेन्द्रजी से मोति चोकम भेट्ली। कुसुम्ह्या रेस्टुरेन्ट खोल्क बैठ्लक सभेन्द्रजी साइकलम लिह अइल। थारुसम्बत ओ समकालीन थारु साहित्यक बारेम सबिजि, इन्द्रजि, सभेन्द्रजि ओ मै एकघरि बाटचिट कर्लि। दाङसे प्रकासिट हुइना लौव अग्रासनुम था.सं २६४१ ओ कैलालीसे प्रकासिट हुइना हमार पहुराम था.सं २६४० लिख्जैटी आइल बा। यी डुइ ठो पट्रीकाम डुइ मेहरिक मिटि डेख्के स्वाँख मनैली। कृयासिल थारु बुड्डिजीवी, इतिहासबिद ओ सरोकार ढर्ना सक्कुज झट्टसे झट्ट एकठो बरा खेर्या ढर्क डुनु पट्रीकाम टट्ठ्य रहल संवट ढर्ट ट मजा हुइट कना बाट पनैली।

सम्भव हुइट सम्म अखिस के अंकासे मै रेडियोम बजैना बाटाबरन मिलैम कैख सभेन्द्रजि बट्वैल। आकुर छिन्वाबिन्वा बाट बट्वैटी मिन्ही खैली।

काठमाडौक प्रगन्ना सहेर्टि अइलक ठुम्रार साहिट्यिक बखेरिक ुरचना बाचन स्रीन्खला ुम सुनागिल रचना ह कसिक मढ्य ओ सुडुर पस्चिउ के गाउँ सम्म सुनाइ सेक्जाइ कैख डगर पैलेइली। सम्भव हुइट सम्म अखिस के अंकासे मै रेडियोम बजैना बाटाबरन मिलैम कैख सभेन्द्रजि बट्वैल। आकुर छिन्वाबिन्वा बाट बट्वैटी मिन्ही खैली। धनगढीक काम जसटस ओरैटी केल फे गुलरिया कुब्बर सोझारक लाग निउटा डेढारल।

टिसर डिन कल्वा वल्वा खाक इन्द्रजि ओ सबिजि से अङगट्टी मोटरसाइकल म गुलरियासे पस्चिउ दक्खिन प्रगन्ना सहेर्ना देखतभुली गाबिस वडा नं ०६ लग्ना तिल्किपट्टिक लाग नेङ्वानक गोरि डर्लि। लालझारिक काइल गन्झिर बन्वम बज्लक चिरैन्हक ब्वाल, डोन्डा लड्याह सौसेट्टी डौरलक जुर बयाल अङगट्टी मन चम्पन बनाडेहल। डुइठो डल्लप म एक बगाल भोजाहिँ जाइट भेट्गिल।

कहाँ कै रे डुलहा ,कहाँ कै रे डुलही
डुलहाके अंगनाम डोलिया बैठा,
ना रे भल्ला हाँ।
डुलाहा सुटल सुखुनिंड ,डुलही भैल अनमन ।।।।
भोजाहा गिट गैटी वाँणी ठेसे महेन्द्र लोकमार्ग छोर्टी डक्खिन होर डगर खर्कलि।

ग्राभेल डगर, ढेउर ढाउम डगर मर्मट हुइटी रह आम्ही। एक डु किलोमिटर छोर्क खुझीक (गन्ना) बरा बरा बन्वा भेट्जाए। पन्ज्र फुस्सर भुवर लर्का महा रस्गरक लार चुहैटी खुझी चबाँइट।

डम्मलपट्टी ओ तिल्किपट्टीक प्रगन्ना छुट्यैना एकठो लड्या डेख्परल,बन्हारा लड्या। सिङ्गुल पानीकभित्तर खिडा मच्छी रनबन डौरटलह।

निक्रलक एक घन्टा म देखतभुलि गाबिसक बैबाहापट्टी ,डम्मलपट्टी हुइटी तिल्किपट्टिक उट्रक सान्ढम पुग्लि। डम्मलपट्टी ओ तिल्किपट्टीक प्रगन्ना छुट्यैना एकठो लड्या डेख्परल,बन्हारा लड्या। सिङ्गुल पानीकभित्तर खिडा मच्छी रनबन डौरटलह। पानीक उप्र हिउँडम, गाउँक मनै न्याँगकटे एकठो पुल ठर्ह्याइल रह।गवँलेनक मिलिमटोम बनल पुल जम्म कठ्वक। गारी मोटर भर नि अटैना। बुह्रनिया ठारु काठक कामम कट्रा सिपार बाट कना बाट सबिजि ओ मै पुल डेख्टिकेल जान्डर्लि।डङ्गाहा ठारुनके सीप भाक्क बुह्रानम पौन्ही खाए आइल ओ यहोरे बस्यारा लिहल महसुस कर्नु मै।पुलक ड्वासर पन्ज्रक म्वाटटे टिन ठो रानाथारु लर्का बाकस लेक पुलभारा उठाइकटे बल्रुम घस्मुरेट खेल्टी बैठल रलह। साइकलिक म्वाल ०५ रुप्या ओ मोटरसाइकिलिक २०।२० रुप्यक डस्टुर चह्राक तिल्किपट्टिक स्यावा लाग्गिल।
इन्द्रजिके घर पुग्ली।हडरबडर मोटरसाइकल ठट्यैटी सङ्घरिया नल्का मसे पानी लिह गैल,पियकलाग। पानीम डान्छे फलाम गन्ढाइल।पानीम भेट्जिना आर्सेनिक क बाट सबिजि घुमाक निकर्ल।इन्द्रजि कल,ूटप्की खानेपानी से जाँच आइल ब्याला आर्सेनिक ट नि हो कल।एक बरस लड्या सैलाप लिहल ट पानी जम्म ढिङ्लागिल। टब पिना पानी सिङ्गलाइकटे भर खानेपानीसे एक घर एक फिल्टर के नियम लागू कैरख्लाहा।आर्सेनीक नि हो।

गफह गफम हम्र तिल्किपट्टिक पुरुब सान्ढ होर लग्लि। अंगना मसे ह्यारबेर पुरुबहोर डोण्डा लड्या सौसेट्लक बर्का भारी भग्रा डेखपरल। बल्रुहा जग्घाम खुझिक डमार। कहोरे खरभुजा लगाक भखर ड्याङ लगाइल डेख्परल। हांठिन क पुरान मल डेखैटी इन्द्रजि बोल्ल,ूहांठि खुब लग्ठ हेरि यिहाँ। शुक्लाफाँटा से निक्रल हाँठि यिहरेक डगर सौसेट्टी लालझारिक बन्वम पौन्ही खाए पुग्ठ ओ फे घुम्ठ। चोर्वा अङ्ग्रीले डोण्डा लड्यक छोर्हट्ट्वा डेखैटी लड्यक डिहल डुख डिल खोल्ल। गाउंक आन्जर पान्जर से आझुक डिन सम्म अन्टाजि १५,२० हेक्टर जग्घा डोण्डा ओ बन्हारा लड्या काट्सेक्लक डेखपरल।।गम्हिर मन बनैटी इन्द्रजि बोल्ल, यी लड्या फे आपन डगर बनैटी सोसो सोसो हासठ ओ हमन रुवाइठ।

रानाथारुक बाहुल्य रहल गाउंम कुछ घर डङाहा थारु फे डेखपर्ल। एक जोरि गोरु लहृया टन्टी गाउँ नाहाङ्ट। लहृयाम डान्छे काठी ओ पैरा रह।गाडी मोटरके आवाज कहु डुर फे नि सुन्जाए। यातायातक रुपम लहृया, डल्लप ओ साइकल क हालिमुहालि। काठी कर, मल फाँक,भ्वाजबिह्याम जम्म लह्र्या ओ डल्लप बेल्सना।किउ ट्याक्टर फे लैजैठ हुँ।सुन्लि,यिहा मौसमी मोटर चल्ठा हुँ। मौसमी? कौवाइ असक कर्नु मै। कुछु डिन चल्क फे बिसाइल रहजैना। बल्ल बुझ्नु। याकर मुख्य कारण डगरक समस्या। ढुरिह्या ,पठ्रकिल डगर,बनैलक कुछ डिनम बिगर्जैना, खड्ढा पर्जैना। छोटमोट लौरा साइकल चलैटी आघ आ पुगल। हेर्टिहेर्टी खड्ढम उसिट्क घुस्मुर्गैल। पाछपाछ अइटि रलक बाबा साइकल उठैटि डौक्लस,ूबुड्ढौ पर्जौहै टहुन साइकल ना चला पै है। कलसे नेङगत जैहै साले पर्हन। यी बाढ्यटा हो।

यातायातक रुपम लहृया, डल्लप ओ साइकल क हालिमुहालि। काठी कर, मल फाँक,भ्वाजबिह्याम जम्म लह्र्या ओ डल्लप बेल्सना।किउ ट्याक्टर फे लैजैठ हुँ।सुन्लि,यिहा मौसमी मोटर चल्ठा हुँ।

मिन्ही खाक तिल्किपट्टिक रानपासक गाउँ घुम गैली।दक्षिण होर जाँइ (पर्वाटी बस्टी), मुक्त कमैया जाँइ शिविर (थारु राना थारु बस्टी), पस्चिउ होर डुवाहा रकालागौडी (पर्वाटी थारु राना थारु बस्टी) लस्करक आपन प्रगन्ना सहेर्टि डन्डुर घाम टाप्क बैठल रलह। टायल ओहर्क ठर्ह्याइल बार्या घर आँखिक सुहावन ठप्ल।मुक्त कमैया जाँइ शिविरम पुग्ली ट जन्नी मनै केल भेट्गैल।ठारु भर सक्कुज रोजगारिक लाग किउ भारत, किउ महेन्द्रनगर, बेलौरी ओ रानपासक गाउँम गैल बुझ्गिल।डुइ चारठो बुर्हाइल मनै ओ लर्का आगिक चारुवर बैठ्क कुब्बर टटाइटलह।गाउँक लाग लौव मनै पर्लक ओर्से धेर ज बाट बट्वाइकलाग मन नै कर्ल।पाछ बुझबेर स्थानिय स्तरम रोजगारिक समस्या उँहाक मुख्य समस्या ठहरल।

सुटबेर संघरियासे गाउंक बारेम हिर्गर बाटचिट हुइल।मै बाटक ओर्वा खिट्खोर्नु,ूअप्निनके गाउँक मुख्य आम्दानी का हो ?रेमिट्यान्सू,खेल्वार कर असक हस्टी संघरिया ज्या हो ट्या बट्वैल,१४, १५ बरस पुग्टिकिल लर्का भोज कैडर्ठ।जन्निक लाग टिक्ली(गुर्या किन्ना कमाही नि होजिटिन।ट का करही ? बिचारन सिढा मुग्लान(कालापहार।कर्ना, लाज नि मन्ना मनै ट यिह फे कर्टी बाट।खुझी खेटी, टिना(टावन ,क्यारा,खर्भुजा खेटीले फे मनैँ कछ्वार भरिक कमारख्ल।ू

डिनभर रानपासक गाउँम न्याङ्गबेर स्कुल ,क्याम्पस नि डेखपरल।संघरिया बट्वैल,ूस्कुल ट बा,नन्द उ।मा।वि। बैबाहापट्टी।असौँ ं२ क ड्वासर ब्याज पहर्ठ।बिड्ढ्यार्ठी निपाक एक्कठो फ्याकल्टी चलैठा।मन निलाग निलाग फे उह एक्क कमर्स बिसय पहर्ना मज्बुर बाट बिड्ढ्यार्ठी,लेकिन महा डुर बा।नेङ्क सवा एक ,डेर घन्टा ।महि घुम्री लागहस करल सुन्क।तराइम फे अट्रा ढेर न्याँङ्गपर्नारु देखतभुलिक रास्ट्रीय प्रा.वि.म स्थानिय रानाथारु भासम पह्राइ हुइठा कैक सुन्नु ट मन सिट्टर ओ घुम्री ठम्हअस करल।

जसहेक स्कुलक खरेली डेखपरल ,ओहिसे आउर बरा समस्या स्वास्ठ्य छेट्रम डेखपरल।हेगन्या लग्लसेफे जिवनजल लिहकलाग डेर(घन्टासे ढेर न्याङ्ग पर्ना बाढ्यटा ठहरल।रानपासम मेडिकलक ओ यातायातक मजा सुबिढा नि रलक ओर्से लर्का पउइया जन्निन ओ घर पर्यारन महा कर्रा साँसट छुट्ना बाट बट्वैल संघरिया।

नेपालक सुगुम प्रगन्ना मान्जिना टराइ भुभागक ढ्यार ठारु बस्टी आम्हिसम्म स्कुल, गारी मोटर, बुज्ली,स्वास्ठ्यक मुह ड्याख नै पैल हुइट।टराइक कर्नाली कलसेफे नि बिग्रना तिल्किपट्टी जसिन गाउंम कैह्या पुगि ट आढारभुट चिजरु पुछार गाउंक मनैँ कैह्यासम्म गाउंक सर्किम घुइघुइ घुइघुइ गारी मोटर डौरलक लभारक सप्ना डेख्ना? याकर जवाफडेही के हुइरु सम्बन्ढिट निकाय कैह्यासम्म यी छेट्रक लाग आइल बजेट आलटाल कैख पचैटी रनारुखेटिकिसानिम टौगर रहल गवलेन उप्पर उठाइकलाग ब्याला ब्याला कृषि म्याला लग्टिरहट ट गोदावरिक म्यालक अवसर म बनल डगर जसिन डगर यिहोर फे बन्ने रह कि ?

जबसम्म आढारभुट चिजह हम्र प्राठमिकटा डेख काम कर नै सेकजाइ ,टब सम्म जट्रा फटफटैलसे फे कुछ नि उँख्री, गहिर बाट बा।
घर घुमबेर कालागौडीक पन्ज्र बेलौरी बजार जोर्ना ग्राभेल डगर बन्टी रहल डेख्लि।मनमन डिउटन सम्झनु,ूयी निक ओ च्वाखा कामम केक्रोँ आँख ओ भुँर नि लाग।

(नियात्राकार रंगकर्मी हुइँत् ।)

तपाईको प्रतिक्रिया